Mindful leren kijken is voorbij het overduidelijke kijken

Hoe kan je mindful leren kijken? Wat betekent het om voorbij het overduidelijke te kijken en hoe doe je dat?

En wat hebben mindful kijken en voorbij het overduidelijke kijken met elkaar te maken?

Alles!

Hier neem ik een aspect van kijken onder de loep, want mindful fotograferen begint met mindful kijken ;-)

Wat is het overduidelijke kijken? 

'Het overduidelijke' is hier het voor de  hand liggende: dit gaat niet over het kijken, het gaat over hoe we als collectief dingen een benoeming geven. Hoe we door de tijd heen alles om ons heen hebben benoemd en dat zo aannemen en aan elkaar doorgeven.

Dat begint al vroeg; we kopiëren tenslotte hoe onze ouders dat doen en op school leren we dit met 'Aap, Noot, Mies...' Kinderen beginnen rond hun 7e levensjaar cognitief beschouwen te adopteren, tot die tijd is alles magisch, vol verwondering, en fantasie is moeiteloos en de meeste reacties zijn heel direct.

Het benoemen van alle voorwerpen en dingen om ons heen is natuurlijk ook heel handig: boom, huis, auto, weg, wolken, regen, vork, links, rechts etc. 

Dit is benoemen. En hier hebben we als collectief een consensus over, dit nemen we aan dat we dat zo noemen. Maar we zijn gaandeweg, door alle vele benoemingen, ook wat vergeten dat we we kunnen kijken zonder benoemingen, vanuit verwondering en vrij van oordeel en associaties: vrij van herinneringen.

De uitnodiging voor jou is: wat zie je als je het benoemen laat en je herinneringen en kennis even met rust laat?
Hoe kijk je zonder benoeming en zonder oordeel?
Wat zie je dan?

Niet zoeken maar langer kijken

De fotograaf Edward Weston (1886-1858) zocht niet naar ongewone onderwerpen, maar keek lang naar het object en bekeek het object net zo lang tot het bijzondere zichtbaar werd. 

Edward Weston onderzocht ieder object beschouwend, tot het bijzondere in het gewone omhoog kwam voor hem. Voorbij de benoemingen en voorbij het bestempelen als wat het is. en hij het object echt kon zien en in verwondering kon zien. Dat is wat hij vastlegde met de camera.

"Ik zie geen enkele reden om het overduidelijke vast te leggen "~ Edward Weston

Echt zien begint met langer kijken.

Eigenlijk was Edward Weston een voorloper van mindful kijken.
Hij verdiepte zich met name in kijken zonder benoeming en zonder oordeel om volledig aanwezig te zijn met iets zoals het is, voordat hij het fotografeerde. 

Hoe hij keek en het object beschouwde en fotografeerde was in zijn tijd iets wat niet zo gedaan werd. `Het was qua mechanische en industriële ontwikkelingen een spannende tijd, alles ontwikkelde zicht heel snel! Eigenlijk net zoals nu ;)

Zijn fotografie collega's nodigden hem met enige regelmaat uit om zich te voegen bij hun creatieve fotografie-ideeën en hun manier van fotograferen, omdat ze dachten dat hij van het pad af was gegaan. 

Hij bleek een pionier te zijn; het proces van pure waarneming én zichzelf onderzoeken

In 1902 kreeg hij op zijn 16e verjaardag een Kodak camera en in 1932 richtte hij de groep F64 op, wat stond voor de maximale scherptediepte om alles scherp te fotografen en precies zoals je het zag. Het was in deze tijd een spannende tijd met veel vernieuwing in de fotografie, onder andere met camera's die steeds kleiner werden en nieuwe ontdekkingen die gedaan werden in de doka met zwart-wit fotografie. Rond 1930 werd het 35 mm filmrolletje beschikbaar. Kleurfotografie was nog in ontwikkeling en onbetaalbaar.

Wat historische context; het langer kijken en beschouwend kijken was zeker al meer erkend in de kunststromingen maar nog niet echt in de fotografie. Fotografie was nog een relatief jonge uitvinding wat veelal gezien werd als een praktisch iets om beelden makkelijk en snel vast te kunnen leggen en in oplages af te drukken. Hoewel het medium fotografie vanaf het begin kunstenaars aantrok duurde het nog een tijd voor fotografie erkenning kreeg als een kunstvorm. 

Je kijkt niet goed

Het is behulpzaam in verbale communicatie om te weten waarover je praat met anderen: zo bouwen we huizen en wegen, vergaderen we, weten we in de supermarkt waar de groente en toiletpapier liggen en kan je iemand die de weg vraagt in beschrijvingen uitleggen hoe je er komt langs kenmerkende gebouwen en andere objecten.

Maar het benoemen is geen garantie voor het bestaan zelf, het is geen garantie voor je geluk..

Je noemt een boom een boom, en dan "ik weet welke boom het is, ik vind deze leuk of niet leuk of het interesseert me niet". Vanaf iets zien, het benoemen en er wat van vinden gaat razendsnel! Je denkt al snel te weten wat het is en dit geeft je een gevoel van weten waar je bent in relatie tot de boom en hieruit volgt een snelle innerlijke conclusie dat je weet je wie je zijn. 

Je voelt je veilig en gerustgesteld en kijkt niet verder.

Wat er dus gebeurt als je iets benoemt vanuit de overeengekomen consensus hierover: je kijkt niet verder dan de benoeming en wat je er van vindt, voelt je gerustgesteld en hebt geen verdere nieuwsgierigheid.

Niet goed kijken houdt meestal in dat je niet verder kijkt, en als je niet verder kijkt kan je niet goed kijken.

Ooggetuigen zijn het minst betrouwbaar

In het justitieel systeem is al langer bekend dat ooggetuigen het minst betrouwbaar zijn. Dat komt door 'valse herinneringen': als ooggetuigen vertellen wat ze hebben gezien worden hiaten in de herinnering vaak (onbewust) aangevuld met zelf beredeneerde details. Later is het moeilijk onderscheid te maken tussen wat een ooggetuige wel en niet zelf heeft waargenomen. 

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat met de manier van ondervragen een ooggetuige vrij makkelijk gestuurd kan worden. En wel zodanig dat aan het einde van de ondervraging de ooggetuige gelooft dat wat hij/zij werkelijk gezien heeft datgene is waar de ondervrager op aanstuurde. Ondervragers maken hier gretig gebruik/misbruik van!

De conclusie is: er wordt niet goed gekeken.

Ook zijn er vele andersoortige onderzoeken waaruit blijkt dat onze ogen prima functioneren om ons veilig van A naar B te brengen maar dat we vaak niet echt kijken.

Een leuk voorbeeld die in een bepaalde waarnemingsonderzoek getest is: iemand komt bij een receptie de weg vragen en de receptioniste zegt "één moment, ik pak er een kaart bij" en duikt even weg achter de balie waarna er iemand anders met de kaart tevoorschijn komt. Dit wordt heel vaak door degene die vraagt niet opgemerkt ;-) 

Je kijkt steeds sneller en ziet minder

In een oogopslag zie je het al!

Dit heeft niet alleen met kijken te maken maar vooral met heel direct voelen en weten of het je bevalt of niet bevalt of het je interesseert of niet interesseert.

Dit heeft twee aspecten:

1. Het is je intuïtie die spreekt, je onderbuikgevoel: je voelt het meteen en weet het meteen.

Dit kennen we allemaal! Het zit ook in onze uitspraken: "liefde op het eerste gezicht, in één oogopslag, ik voelde het tot in mijn tenen, ik kreeg meteen kippenvel". 

Iedereen kent wel de ervaring van wel of niet hebben geluisterd naar je onderbuikgevoel, naar je intuïtie. Want luisteren naar je onderbuikgevoel gaat tegen logica in, maar als je tegen alle logica in naar je gevoel luistert en het opvolgt blijkt het meestal te kloppen. Ook kennen we allemaal niet luisteren naar je onderbuikgevoel en dan achteraf 'had ik maar geluisterd...'

2. Onze aandachtspanne wordt steeds korter.

Konden we een aantal jaar geleden nog makkelijk naar een lezing van 20 minuten luisteren, tegenwoordig is dat zo'n 8 minuten.

Vanuit de psychologie in de huidige marketing is bekend dat in 2 à 3 seconden je besluit of iets wat je online op een website pagina ziet je aanspreekt of niet, en besluit verder te lezen of de pagina weg klikt.

Speelfims hebben een hogere snelheid van avonturen dan 20 jaar geleden, en zelfs kinderprogramma's draaien op hogere snelheid; meisjes en jongens en allerlei mogelijke fantasiewezens als superhelden zijn in no-time in andere kleding omgetoverd en slaan vliegende hele stukken over.

En met alles wat er nieuw verschijnt aan technologie, gadgets, smart phones, betere lenzen en photoshop software en allerlei fotobewerkingsprogramma's wordt er ook steeds meer gekeken; relatief kijken. Er is steeds meer informatie beschikbaar en neem je dagelijks steeds meer informatie in. 

Het gewoonlijke kijken gaat steeds meer de breedte in en minder de diepte in. Dat is wat deze tijd vraagt en is goed om te ontwikkelen. Voor dieper kijken is er dus iets meer inzet nodig, meer het toepassen van de bewuste intentie om te kijken.

"...om in deze eeuw even op te houden met rondrennen, rustig in het gras te gaan zitten, de wereld uit te zetten en de aarde weer te voelen, om het oog toe te staan een wilg te zien, een wolk, een blad - dat is een onvergetelijke, wonderbaarlijke ervaring..."  ~ Frederik Franck uit 'De zen van het zien'

Snelheid verhindert verbinding

De snelheid van bedenken en een conclusie of idee opvolgen loopt op.  

Vanuit het onderzoek van langer kijken, voorbij het overduidelijke kijken en kijken zonder oordeel gebeurt dit vooral op deze drie manieren.

1. Er is zoveel creatiefs mogelijk met photoshop software! Hoe je een plaatje kan bedenken, in elkaar kan zetten en foto's kan veranderen. Dit wordt steeds toegankelijker, makkelijker en sneller. 

2. De meest beoefende vorm van fotografie is van te voren bedenken wat je wilt fotograferen en daar naar op zoek gaan. Of het het object wordt gezocht om te fotograferen of een plek word gezocht om daar te gaan fotograferen of het wordt in huis gehaald met lampen om te fotograferen; de gemene deler is dat het begint met van te voren iets bedenken.

3. De razende snelheid van denken in 0,5 seconde! Sowieso is de snelheid van ons denken hoog maar hier in de context van denken over wat we zien en fotograferen: de tijd van het eerste moment van iets zomaar zien naar al denkende indelen in 'bevalt me wel' of 'bevalt me niet' of 'interesseert me niet', en een oordeel, een mening en een associatie aan verbinden duurt 0,5 seconde!

Speed kills

Speed kills heeft 2 aspecten

1. Weg bewegen en duwen trekken Vanuit iets zien zoals het is is het veranderen van het beeld een wegbeweging van het werkelijk geziene. Weg bewegen van wat? Van het oorspronkelijke beeld wat gezien is in het eerste moment, voor de 0,5 seconde. Het weg bewegen van een directe waarneming, en een directe waarneming willen veranderen in het moment zelf: je hebt het gezien, gaat ermee aan de slag, zoekt actief naar een andere invalshoek, je beweegt je om het object heen om iets interessanters te zien dan wat er al te zien is en beweegt je van de ervaring van het geziene vandaan. Je beweegt je weg van de directe waarneming
2.  Onrust - alle vormen van er iets anders mee willen, zowel in het denken en dan in het doen komt voort uit innerlijke onrust.

Beide aspecten verhinderen dat je rustig visueel contact kan maken.

"Het stoffelijke ding recht voor je neus, dat is 'het'... ~ Zenmeester Huan Po, 16e eeuw

Je glijdt langs de wereld

Met niet echt kijken, snel denken, bedenken en niet voorbij het overduidelijke komen is hoe je langs de wereld glijdt en steeds minder verbinding maakt in het gewone alledaagse. Je denkt 'straks' of 'later', of je plant dit in in je agenda als 'quality time'. 

Als je vaak 'straks en 'alter' je creatieve behoefte vooruitschuift of niet opvolgt kan in je alledaagse beleving een gevoel van gemis door ontstaan. 

Er kan er een conflict in jezelf ontstaan want je hebt diepe behoefte aan verbinding en intimiteit wordt onvoldoende geleefd.  Contact maken, verbinding voelen en intimiteit ervaren is een natuurlijke behoefte, en het gemis wat je voelt is daar een afspiegeling van.

Mindful kijken

Het is niet voor niets dat mindfulness en mindful meditatie zo'n vlucht heeft genomen en als meditatieve stroming zo snel is gegroeid! 

Er is een groeiende onrust, met name in de Westerse wereld, en een voelbaar innerlijk gemis in velen van ons wat zich uit in burn -out, ziekte en oververmoeidheid.

De behoefte aan rust en verbinding en dit ontwikkelen is in eerste instantie een innerlijk proces. Vaak wordt uiterlijke rust verwart met innerlijke rust; "als het om me heen rustig is, dan ben ik rustig". Nee, je voelt je rustig. En als ervaring is het waar dat rustige omgevingen rust geven, of een wandeling in een rustige omgeving in het bos, langs het strand. Maar hoe fijn en nodig het ook is, het geeft niet persé een stabilisatie in in het proces van innerlijke rust ontwikkelen. 

Dat betekent ook als het om je heen onrustig is, jij onrustig bent. Dit is glad ijs gebied, en de moeite waard nader te onderzoeken wat je werkelijk nodig hebt voor je innerlijke rust.

Als je op een drukke markt kan zijn met een kalme geest, dan ben je goed getraind' ~ Milarepa, Tibetaanse yogi, +/- 1052-1135

Wat je met mindfulness, meditatie, yoga of mantra's doet is je aandacht met ademen, beweging, visualisaties of tekst én meteen onthaasten, stress verminderen, innerlijk opladen én je innerlijk proces voorzien van rust en verbinding. Voor alles geldt en ook hier: hoe vaker je dit oefent, hoe beter je hier in wordt. 

Het gaat er niet om dat je een goede meditator wordt, of de beste yogi. Het is waardevol te weten wat je aan het doen bent en wanneer je wat nodig hebt en of je je instructies dient bij te stellen. Maar het doel is innerlijke kalmte die je praktisch kan integreren in je dagelijkse activiteiten.

Mindful je aandacht verschuiven

Sluit je ogen, voel je lichaam, neem enkele rustige ademhalingen, verschuif je aandacht nu naar dat je de intentie zet om bewust te gaan kijken, open je ogen en kijk.

Laat je ogen glijden over wat er voor je is, zonder oordeel, zonder er wat mee te willen, raak de vormen en figuren even aan met je blik. Voel de textuur, zie de schaduwen, voelt het zacht of ruw, is het doorzichtig of solide.

Als je merkt dat je aan het denken bent keer je je aandacht weer naar het kijken zonder oordeel. 

En laat je blik weer glijden over de vormen en figuren. 

Rustig, ongehaast, zie je voorbij het overduidelijke.